Opinia biegłego w postępowaniu karnym
W toku procesu karnego, zarówno sąd, jak i organ postępowania przygotowawczego (np. prokurator), ustala, czy do popełnienia przestępstwa doszło, a jeżeli odpowiedź na to pytanie jest pozytywna, to koniecznym jest ustalenie sprawcy popełnionego przestępstwa.
Niejednokrotnie, w toku postępowania, konieczne jest posiadanie wiedzy pozaprawnej, np. z zakresu chemii, biologii czy techniki. W takiej sytuacji, mówimy, że rozstrzygnięcie sprawy wymaga wiadomości specjalnych i konieczne jest powołanie biegłego, celem sporządzenia przez niego opinii.
Opinia biegłego staje się dowodem w sprawie. Pomimo braku w polskim prawie restrykcyjnych zasad co do charakteru dowodów (tj. zasadniczo dowodem może być wszystko, co ma znaczenie dla sprawy), to jednak dowód z opinii biegłego w postępowaniu karnym jest dowodem szczególnego rodzaju.
Zgodnie bowiem z art. 193 § 1 Kodeksu postępowania karnego, jeżeli stwierdzenie okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga wiadomości specjalnych, zasięga się opinii biegłego albo biegłych.
Co to w praktyce oznacza? Sąd, w obliczu treści powyższego przepisu, jest zobowiązany do powołania biegłego w każdym przypadku, gdy rozstrzygnięcie wymaga wiadomości specjalnych. Jeżeli zatem sąd, analizując kwestię specjalistyczną, zaniecha powołania biegłego i samodzielnie ją rozstrzygnie, naraża się na zarzut naruszenia art. 193 § 1 k.p.k. Nie ma znaczenia przy tym fakt, że - przykładowo - sędzia będący częścią składu orzekającego posiada wiedzę specjalistyczną - czy to z powodów hobbystycznych, czy nawet legitymując się odpowiednim dokumentem potwierdzającym kwalifikacje. Należy bowiem pamiętać, że sędzia nie jest sądem - nawet jeżeli ten orzeka w składzie jednoosobowym - a jedynie wydaje w jego imieniu orzeczenia. Sąd, jako organ państwa, nie może posiadać wiedzy specjalistycznej. Wiedza osobista sędziego może mieć jednak duże znaczenie przy ocenie dowodu z opinii biegłego. Sąd ocenia bowiem opinię biegłego jak każdy inny dowód - mając na uwadze zasady doświadczenia życiowego, logikę i całokształt okoliczności ustalonych w czasie postępowania.
Biegłego w postępowaniu cywilnym powołuje się w drodze postanowienia sądu (art. 194 k.p.k.). Biegłemu należy zadać konkretne pytania, na które ten powinien odpowiedzieć, nie wychodząc poza zakres zlecenia sądu.
Po wydaniu opinii, staje się ona elementem materiału dowodowego sprawy. Warunki podważenia opinii biegłego podaje art. 201 k.p.k. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli opinia jest niepełna lub niejasna albo gdy zachodzi sprzeczność w samej opinii lub między różnymi opiniami w tej samej sprawie, można wezwać ponownie tych samych biegłych lub powołać innych. Z tego też powodu, stronom przysługuje prawo do ustosunkowania się do treści opinii w postaci zarzutów do opinii biegłego (pomimo tego, że k.p.k. nie używa wprost takiego określenia).
